Czym jest zachowek?
Zachowek ma na celu ochronę najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed całkowitym pominięciem ich w dziedziczeniu. Dzięki zachowkowi, najbliżsi członkowie rodziny zmarłego mają zagwarantowane otrzymanie części spadku, w sytuacji gdy zmarły postanowił przekazać swój majątek komuś innemu (w testamencie lub jeszcze przed śmiercią w formie darowizny).
Komu przysługuje zachowek?
Uprawnionymi do zachowku są:
- Zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki)
- Małżonek spadkowdawcy
- Rodzice spadkodawcy, jeżeli byliby powołani do spadku z ustawy
Kiedy można domagać się zachowku?
Prawo do zachowku powstaje, gdy uprawniona osoba nie otrzymała należnego jej udziału spadkowego w postaci dziedziczenia, zapisu, darowizny od spadkodawcy lub powołania do spadku. Zachowek ma zastosowanie m.in. w sytuacji gdy spadkodawca postanowił przekazać swój cały majątek lub znaczną jego część komuś innemu, pomijając uprawnione do zachowku osoby. W takiej sytuacji zstępni, małżonek lub rodzice zmarłego mogą domagać się zachowku od osoby, która otrzymała spadek po zmarłym.
Zachowku można dochodzić zarówno w sytuacji, gdy zmarły pominął najbliższych członków rodziny w testamencie, bądź gdy jeszcze przed śmiercią przekazał znaczną część swojego majątku komuś innemu w formie darowizny.
Zachowek jest roszczeniem pieniężnym, zatem osoby uprawnione do zachowku mogą dochodzić od osoby, której przypadł spadek po zmarłym, tylko określonej kwoty pieniężnej. Nie mogą natomiast domagać się wydania określonych rzeczy z masy spadkowej.
Ile wynosi zachowek?
Kodeks cywilny stanowi, że co do zasady uprawnionym do zachowku należy się połowa wartości udziału spadkowego, który otrzymaliby przy dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli uprawniony zstępny jest małoletni, wówczas zachowek wynosi 2/3 wartości tego udziału.
Jak oblicza się zachowek?
Aby obliczyć zachowek, należy ustalić udział spadkowy, który przypadałby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Udział ten określa się ułamkiem.
Następnie należy obliczyć substrat zachowku. W tym celu do czystej wartości spadku należy dodać wartości darowizn dokonanych przez spadkodawcę oraz odjąć długi spadkowe.
W kolejnym kroku przysługujący uprawnionemu do zachowku udział spadkowy mnożymy przez wartość należnego mu zachowku (½ lub 2/3), a następnie od otrzymanej kwoty odejmujemy wartości otrzymanych już przez uprawnionego przysporzeń (darowizn, zapisów itp.).
Obliczanie zachowku – przykład
Pan Jan pozostawił spadek o wartości 300 tys. zł, który w całości zapisał w testamencie swojej przyjaciółce. Ponadto za życia przekazał jej w formie darowizny 50 tys. zł, a kolejne 50 tys. zł podarował swojemu jedynemu dziecku – pani Joannie. Córka pana Jana została pominięta w testamencie. Należy jej się jednak zachowek. Ponieważ jest pełnoletnia należny jej zachowek wynosi ½ jej udziału spadkowego, który przypadałby jej przy dziedziczeniu ustawowym (gdyby nie było testamentu).
Substrat spadku, po doliczeniu darowizn do wartości spadku, wynosi 400 tys. zł (300 tys. zł + 50 tys. zł + 50 tys. zł). Ponieważ pani Joanna była jedynym dzieckiem pana Jana jej ustawowy udział spadkowy wyniósłby 1/1. Tym samym z tytułu zachowku należy jej się ½ wartości spadku (½ x 1/1), czyli 200 tys. zł (½ x 400 tys. zł = 200 tys. zł). Ponieważ otrzymała wcześniej darowiznę w wysokości 50 tys. zł, kwotę te odejmujemy od jej udziału (200 tys. zł – 50 tys. zł = 150 tys. zł). W powyższej sytuacji pani Joanna może dochodzić od uwzględnionej w testamencie przyjaciółki pana Jana zachowku w wysokości 150 tys. zł.
Przedawnienie zachowku
Co do zasady roszczenie z tytułu zachowku przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku.
Polecany artykuł:
