Spodziewasz się dziecka? Sprawdź, jaki urlop i i zasiłek ci przysługuje

Nikogo chyba nie zdziwi, że to matki częściej korzystają z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. W ciągu pierwszych czterech miesięcy 2024 roku z urlopu macierzyńskiego w Polsce korzystało ponad 112,7 tys. kobiet i tylko 2,3 tys. mężczyzn. Za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński. Od stycznia do kwietnia zostało wypłaconych 115.051 takich zasiłków, z czego 112.784 matkom, które urodziły dzieci lub przyjęły je na wychowanie.

Urlop macierzyński

Okres pobierania zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynosi 20 tygodni. Długość urlopu zwiększa się wraz z ilością urodzonych dzieci. Po urodzeniu (lub przyjęciu na wychowanie) bliźniaków jest to 31 tygodni, trojaczków - 33 tygodnie, czworaczków - 35 tygodni. a pięcioraczków i więcej dzieci - 37 tygodni. Część urlopu macierzyńskiego matka może wykorzystać jeszcze przed narodzinami dziecka, ale nie więcej niż 6 tygodni.

Z urlopu macierzyńskiego mogą skorzystać także ojcowie, ale pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego jest zarezerwowane tylko dla matki. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach ojciec może w tym czasie przejąć opiekę nad noworodkiem.

Urlop rodzicielski

Z urlopu rodzicielskiego może skorzystać zarówno matka, jak i ojciec dziecka. W 2023 roku wydłużono go z 32 do 41 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka oraz z 34 do 43 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka.

Te 9 dodatkowych tygodni urlopu rodzicielskiego przysługuje dla drugiego rodzica. Jeśli ubezpieczona matka wykorzystała 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego, to dodatkowe 9 tygodni może wykorzystać tylko ojciec dziecka. Jeśli z niego nie skorzysta, to urlop przepadnie. Natomiast w sytuacji, gdy rodzice podzielą się urlopem rodzicielskim w taki sposób, że np. matka wykorzysta 20 tygodni urlopu, wówczas ojcu przysługuje 21 tygodni urlopu rodzicielskiego.

Urlop rodzicielski może trwać 38 tygodni, jeśli rodzice przyjmą na wychowanie starsze dziecko. Z kolei rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie, stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, mają prawo do 65 tygodni urlopu rodzicielskiego w przypadku urodzenia bądź przyjęcia na wychowanie jednego dziecka. W przypadku porodu mnogiego jest to 67 tygodni urlopu rodzicielskiego, a w przypadku przyjęcia na wychowanie starszego dziecka - 62 tygodnie.

- Co do zasady w przypadku urodzenia bądź przyjęcia na wychowanie jednego dziecka łączny okres pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) i rodzicielskiego wynosi 61 tygodni, w przypadku bliźniaków - 74 tygodnie, trojaczków - 76 tygodni, czworaczków - 78 tygodni, pięcioraczków i więcej dzieci - 80 tygodni - wyjaśnia Iwona Kowalska-Matis. regionalny rzecznik prasowy ZUS na Dolnym Śląsku.

Ile wynosi zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego i 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego. Jeśli ubezpieczona matka złoży tzw. długi wniosek o zasiłek macierzyński w ciągu 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie, to zasiłek będzie wynosił 81,5 proc. wymiaru za cały okres jego pobierania, pod warunkiem, że w pierwszym roku życia dziecka zostanie wykorzystany, co najmniej jeden dzień zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. Nie dotyczy to dodatkowych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego przysługujących drugiemu z rodziców. W tym przypadku zawsze zasiłek będzie wynosił 70 proc.

W przypadku niewykorzystania ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego (w wysokości 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku) w pierwszym roku życia dziecka, rodzic może złożyć wniosek o jednorazowe wyrównanie zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego do 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Za okres urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński będzie przysługiwać w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego obliczana jest na podstawie średniego wynagrodzenia/przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym urodziło się dziecko lub zostało przyjęte na wychowanie. Jeżeli przed porodem ubezpieczona kobieta przebywała na zwolnieniu lekarskim, zasiłek macierzyński będzie wypłacany od tej samej podstawy wymiaru, od której wypłacany był zasiłek chorobowy.