„Pan płaci, pani płaci”. Jakie podatki płacą mieszkańcy UE?

Polski Instytut Ekonomiczny przyjrzał się podatkom w Polsce i porównał je z tymi płaconymi w krajach Unii Europejskiej. Okazuje się, że skala obciążeń podatkowych jest w Polsce umiarkowana lub niewielka na tle pozostałych państw Europy.

PIT i VAT

Jak podaje PIE, przychody podatkowe z PIT w Polsce są małe w porównaniu do rozwiniętych państw UE. W 2021 r. stanowiły one w Polsce około 5,4 proc. PKB, co było 7. najmniejszym wynikiem spośród państw, które udostępniają dane. Dla porównania w gospodarkach skandynawskich wartości były ponad dwukrotnie większe.

- Spłata przychodów z tego podatku zajmuje około 19 dni – w przypadku państw „starej UE” okres ten zazwyczaj wynosi ok. miesiąca. Okres wydłuża się w państwach skandynawskich i wynosi ponad 2 miesiące - wylicza PIE. 

Przychody z VAT w Polsce są już większe na tle państw UE. Wysokość wydatków w relacji do PKB w 2021 r. sięgnęła 8,6 proc. – to o 1 pkt proc. więcej w porównaniu do średniej unijnej. Z danych Instytutu wynika, że Dzień Wolności Podatkowej liczony wyłącznie dla tego podatku przypada 2.02, a różnice między większością państw UE to 2-4 dni.

- Rozrzut jest tak mały, na obszarze Unii Europejskiej podatek od towarów i usług, tj. VAT, ma spójny charakter. Oznacza to, że jego najistotniejsze zasady regulowane są na poziomie unijnym. Koordynacji podlega m.in minimalny dopuszczalny poziom stawek, kategorie dóbr, w przypadku których jest możliwe stosowanie obniżonych podatków – komentuje Sebastian Sajnóg, analityk z zespołu makroekonomii PIE.

Rządowe wydatki

Jak jaka jest skala wydatków rządowych w Polsce w porównaniu z państwami Europy? Z raportu PIE wynika, że wielkość wydatków w relacji do PKB w 2022 r. wynosiła 43,5 proc. Oznacza to, że Polska zajmuje 10. pozycję w gronie 30 europejskich gospodarek. Podobne wyniki otrzymamy, jeżeli ograniczymy zakres analizy wyłącznie do przychodów podatkowych. Okres spłacania podatków przypada na 28.03. Wówczas kończymy spłacać środki związane z przychodami podatkowymi rządu.

- Większość, tj. 16 spośród 30 państw, przestaje spłacać zobowiązania sektora publicznego w czerwcu – wydatki publiczne w tych państwach są zbliżone do 45 proc. PKB. Najdłuższy okres pracy na pokrycie wydatków rządowych występuje w państwach „starej UE”, gdzie wielkość budżetu często przekracza 50 proc. PKB. Największe wydatki mają państwa opiekuńcze, w szczególności Francja – w jej przypadku skala wydatków w relacji do PKB sięga 58 proc. Przy takiej wielkości budżetu Dzień Wolności Podatkowej w tym państwie przypada dopiero w sierpniu – wskazuje Jakub Rybacki, kierownik zespołu makroekonomii PIE. 

Klin podatkowy

W raporcie PIE uwzględniono także skalę łącznych obciążeń związanych z pracą. Organizacja ds. współpracy gospodarczej i rozwoju (OECD) wskazuje, że wielkość tzw. klina podatkowego spadła w 2022 r. z 34,2 proc. do 31,3 proc.

Klin podatkowy to różnica między całkowitym kosztem zatrudnienia osoby zarabiającej 67 proc. średniego wynagrodzenia, a kwotą, którą ta osoba otrzyma po opłaceniu podatków oraz składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. 31, 3 proc to najniższa wartość w historii analiz. To także 5. najniższy wynik wśród państw Unii Europejskiej.

- Polski system podatkowy intensywnie wspiera mniej zamożne rodziny. Dane Eurostatu wskazują, że w Polsce i Czechach – jako jedynych dwóch państwach UE – rodzina z dwójką dzieci, w której łączne zarobki równe są średniemu wynagrodzeniu, efektywnie nie płaci podatków. Stopa opodatkowania wynosi kolejno -2,5 oraz -3,4 proc. Takie rodziny są beneficjentami transferów od państwa, tzn. otrzymują większe kwoty niż płacą w podatkach – mówi Jakub Rybacki, kierownik zespołu makroekonomii.

Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank ekonomiczny z historią sięgającą 1928 roku. Jego obszary badawcze to przede wszystkim makroekonomia, energetyka i klimat, handel zagraniczny, foresight gospodarczy, gospodarka cyfrowa i ekonomia behawioralna. Instytut przygotowuje raporty, analizy i rekomendacje dotyczące kluczowych obszarów gospodarki oraz życia społecznego w Polsce, z uwzględnieniem sytuacji międzynarodowej.