Wyremontowali dom i mogą mieć teraz problem. Liczne nadużycia w programie „Czyste Powietrze”

W ramach programu „Czyste Powietrze” właściciele domów jednorodzinnych mogą otrzymać dofinansowanie na wymianę nieekologicznych źródeł ciepła, a także na poprawę efektywności energetycznej budynku m.in. poprzez jego termomodernizację. Z danych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wynika, że do połowy stycznia złożonych zostało ponad milion wniosków na 38 mld zł dofinansowania. Z tego wojewódzkie Fundusze podpisały już ponad 847 tys. umów na przeszło 28 mld zł.

Jak się okazało, część wniosków zawierała liczne nieprawidłowości. Ich skala była na tyle duża, że pod koniec listopada 2024 r. NFOŚiGW wstrzymał przyjmowanie nowych wniosków w ramach programu „Czyste Powietrze”, tłumacząc to koniecznością wprowadzenia zmian, mających ukrócić nadużycia.

„W związku z licznymi nadużyciami w programie ze strony nieuczciwych wykonawców, trwają wzmożone i szczegółowe kontrole przeprowadzonych inwestycji” – informował Fundusz.

Do najczęstszych nadużyć wykrytych podczas kontroli należały m.in. zawyżanie kosztów jednostkowych, narzucanie bardzo wysokich marż za wykonane prace czy wnioskowanie o pokrycie kosztów inwestycji, których program „Czyste Powietrze” nie obejmuje.

Jak podkreśla Dziennik Gazeta Prawna, od wyniku kontroli, uzależniona jest wypłata pieniędzy dla beneficjentów. Jeśli Fundusz dopatrzy się jakichś nieprawidłowości, może zażądać sprostowania lub zmiany kosztów inwestycji. To z kolei może oznaczać poważne problemy dla beneficjentów, którzy mogą zostać zobowiązani do zwrotu nienależnie pobranego dofinansowania.

Choć w tej sytuacji koszty niewłaściwie wypełnionych wniosków poniosą właściciele domów, to zdaniem części ekspertów, do odpowiedzialności powinni zostać pociągnięci wykonawcy.

- Nie powinno być przyzwolenia na zabieranie pieniędzy beneficjentom, szczególnie ubogim, którzy uwierzyli wykonawcom zapewniającym ich o tym, jakie koszty kwalifikują się do dofinansowania. To wykonawca powinien być odpowiedzialny za realizację inwestycji zgodnie z zasadami programu - powiedział w rozmowie z Dziennikiem Gazetą Prawną Jakub Sokołowski z Instytutu Badań Strukturalnych, dodając, że przerzucanie kosztów na beneficjentów doprowadzi do kolejnych oszustw.

W grudniu NFOŚiGW informował, że składa zawiadomienie do prokuratury dotyczące kilku firm, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie popełniania przestępstw w ramach programu.

Obecnie program „Czyste Powietrze” jest wstrzymany do 31 marca. W ramach reformy wprowadzone mają zostać m.in. limity dotacji do kosztów jednostkowych i wypłata zaliczek na konta celowe beneficjentów.