Wszyscy myślą, że tu jest środek Polski. Prawda jest znacznie bardziej skomplikowana

Gdzie jest środek Polski?

Gdzie znajduje się środek Polski? Odpowiedź nie jest tak oczywista jak mogłoby się wydawać. Choć od lat 60. na lekcjach geografii uczono nas, że geometryczny środek Polski mieści się w Piątku w województwie łódzkim, to na przestrzeni ostatnich lat wiele się zmieniło. Wróćmy jednak do początków, czyli do roku 1966. Wówczas sekretarz powiatowego oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Łęczycy zwrócił się do Centralnego Urzędu Geodezji i Kartografii w Warszawie z prośbą wyznaczenie środka Polski. Dokonano pomiarów i ustalono, że samym centrum kraju jest gmina Piątek. Środek wyznaczono na styku dróg wiodących z Piątku do Balkowa oraz z Goślubia do Łubnicy, dokładnie 3,4 km na północny- zachód od centrum Piątku.

I tutaj sprawa zaczyna się komplikować. Władze Piątku, będącego siedzibą gminy miejsko-wiejskiej, w 1976 roku postawiły pomnik symbolizujący środek Polski nie na skrzyżowaniu dróg, lecz na rynku w centrum miejscowości. „Statua” miała od początku mieć charakter symboliczny, a nie geograficzny. Tak czy inaczej przez dziesięciolecia centrum kraju pozostawała gmina Piątek, o czym do dzisiaj można przeczytać w encyklopediach i podręcznikach.

Przewrót geodezyjny

6 lat temu doszło jednak do geodezyjnego przewrotu na miarę tego kopernikańskiego. Wyznaczono bowiem nowy środek Polski. Geodeci z Honorowego Południka Krakowskiego, z okazji setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, postanowili zmierzyć kraj na nowo i… przesunęli centrum o 16 kilometrów - do Nowej Wsi koło Kutna.

Nowy środek Polski

Skąd taka duża rozbieżność? Tym razem w pomiarach uwzględniono morskie wody wewnętrzne, wyznaczające granice Polski na Bałtyku. Przemawiało za tym rozporządzenie Rady Ministrów z 2017 roku, dotyczące nowego sposobu wyznaczania granic. W ten sposób - po doliczeniu morskich wód terytorialnych - gmina Piątek w 2018 roku utraciła status środka Polski. Efektem nowych wyliczeń geodetów było wkopanie pamiątkowego słupka na prywatnej działce w Nowej Wsi.

- Był to ogromny sukces polskiej geodezji, który odbił się szerokim echem w mediach i świadomości społecznej, bowiem w merytoryczny sposób, z geodezyjną dokładnością obaliliśmy dotychczas uznawany tzw. geometryczny środek Polski w Piątku – wspomina Mariusz Meus z Honorowego Południka Krakowskiego. - Geodezyjny środek Polski ma współrzędne 52°11'27,95" N oraz 19°21'19,46" E, zaś powierzchnia terytorium Rzeczypospolitej polskiej wynosi 322720,4 km². Te dwa podstawowe fakty o naszym kraju przez lata wytrwale propogowałem, aż trafiły do poważnych opracowań geograficznych; ostatnio pisał o nich GUGiK a wcześniej Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy. Wciąż trwa moja walka o pełne i formalne uznanie geodezyjnego środka Polski w Nowej Wsi pod Kutnem. Tematem tym zainteresowali się niedawno naukowcy akademiccy z dziedziny geodezji i rozpoczęli prace nad dogłębnym zbadaniem problemu wyznaczania środka obszaru geograficznego. Jest więc nadzieja, że już w ramach Stowarzyszenie Geodetów Polskich na kolejną, 7 rocznicę centroid z Nowej Wsi będzie tym oficjalnym środkiem Polski.

Środek Polski, ale który?

Nowe wyliczenia geodetów nie oznaczają jednak, że gminie Piątek można całkowicie odebrać budowany przez lata status. Badacze z Honorowego Południka Krakowskiego, przy okazji mierzenia kraju wzdłuż i wszerz, wyznaczyli także geodezyjny środek kraju w oparciu o obszar administracyjny i przyznali, że mieści się on w gminie Piątek, dokładnie w miejscowości Balków. Wyliczyli także środek w oparciu o obszar lądowy i w tym przypadku również padło na gminę Piątek, konkretnie na miejscowość Goślub.

Środków można jednak wyznaczyć znacznie więcej, w zależności od zastosowanej metody pomiaru oraz przyjętej definicji punktu centralnego, o czym pisze Mariusz Meus w pracy Opis wyznaczania geodezyjnego środka Polski.